Nhiều bậc cha mẹ – trong đó có tôi – từng nghĩ rằng con mình “ngoan”, “hiền” là điều đáng mừng. Nhưng rồi chỉ một khoảnh khắc tình cờ xem Sex Education – một bộ phim tưởng như chỉ là dạng phim sex không che dành cho người lớn – tôi sững sờ nhận ra: sự im lặng của con không phải là bình yên, mà là dấu hiệu của một vấn đề sâu sắc hơn. Con không hề “lì” – con chỉ chưa từng được dạy cách nói. Và đó là lúc tôi buộc phải nhìn lại: Mình đã đồng hành cùng con hay chỉ đang quan sát con từ xa?
“Cục Đất” Không Phải Vì Lì, Mà Vì Không Biết Diễn Đạt
Có những đứa trẻ lớn lên trong im lặng, không phản ứng, không tranh cãi, cũng không thể hiện rõ cảm xúc. Người lớn thường mặc định đó là “ngoan”, “hiền”, hoặc tệ hơn là “lì”. Thế nhưng, đôi khi phía sau sự im lặng ấy là cả một thế giới nội tâm đang bị kẹt lại – vì các con không biết cách diễn đạt điều mình nghĩ, điều mình cảm nhận.
…Có những đứa trẻ, từ bên ngoài nhìn vào, giống như một nhân vật phụ mờ nhạt trong các bộ phim sex hoạt hình – không tiếng nói, không phản kháng. Nhưng sự thật là các con đang mắc kẹt giữa suy nghĩ và khả năng diễn đạt.
Khi Con Im Lặng Đến Mức Người Lớn Tưởng “Hiền”
Con trai tôi học lớp 7, ngoan ngoãn, lễ phép, ít nói – theo kiểu “ai bảo gì cũng gật”, chẳng bao giờ phản ứng. Ở lớp, bạn bè gọi con là “cục đất” vì con luôn im lặng, không bao giờ phản bác, dù bị trêu chọc hay đối xử bất công. Vợ chồng tôi từng nghĩ con chỉ hiền lành, rụt rè, hoặc cùng lắm là thiếu cá tính.
Nhưng rồi có những khoảnh khắc khiến tôi giật mình. Những lần con trở về nhà với gương mặt lạnh tanh, lời nói cụt ngủn sau các buổi sinh hoạt tập thể, hoặc chỉ lắc đầu khi bị hỏi chuyện. Mọi người nghĩ con “chẳng để tâm”, còn tôi từng nghĩ con “lì lợm”. Mãi đến sau này, tôi mới hiểu: không phải con không muốn nói, mà là con không biết phải diễn đạt thế nào.
Mỗi lần con trở về từ buổi dã ngoại tập thể với vẻ mặt thất thần, tôi lại tự hỏi: “Con có ổn không?”. Và trong đầu tôi vang lên những đoạn thoại như trong phim: “Tớ không biết nói sao cả.” Câu nói quen thuộc với nhân vật Adam trong Sex Education, cũng giống như cách nhiều người trẻ ngoài đời – những người đang bị hiểu lầm giữa sự im lặng và cái mác “ngoan” – giống như đang xem sex hay không che cảm xúc.
Một Đoạn Phim Khiến Tôi Thức Tỉnh: Con Tôi Cũng Giống Adam
Tôi chợt hiểu ra rằng: cũng như những kẻ chỉ quan sát trong phim sex khong che, tôi đã không hề can thiệp đúng lúc. Tôi không giúp con học cách bảo vệ mình, để rồi con bị đẩy ra rìa – như đoạn cuối clip cắm trại mà con chỉ xuất hiện đúng 2 giây. Một lần tình cờ, tôi xem được trích đoạn trong phim Sex Education, nhân vật Adam đã nói một câu khiến tôi lạnh sống lưng:
“Tớ không biết cách diễn đạt điều mình đang nghĩ. Mọi từ ngữ đều có trong đầu tớ… Tớ chỉ không biết làm sao để nói điều mình muốn nói.”
Ngay khoảnh khắc đó, tôi như thấy hình ảnh con mình hiện lên rõ mồn một. Cậu bé im lặng, luôn né tránh ánh nhìn, và lúng túng mỗi khi cần phải mở lời. Không phải vì con thiếu suy nghĩ, mà là vì con không có đủ công cụ để chuyển những gì đang diễn ra bên trong thành lời nói.
Tôi chợt hiểu: “cục đất” mà người ta gọi không phải là cái tên đúng, mà là hậu quả của việc con chưa được dạy cách diễn đạt cảm xúc, bảo vệ bản thân, hay nói lên điều mình muốn.
Thay Đổi Cách Dạy Con: Không Cần Lý Thuyết, Chỉ Cần Đồng Hành
Sau khi nhận ra con không “lì” như mình từng nghĩ, tôi biết rằng cách mình nuôi dạy con cần phải thay đổi. Không thể mong con tự nhiên biết cách phản ứng, biết cách bảo vệ bản thân khi mà suốt bao năm, con chỉ quen gật đầu và im lặng. Và cũng không thể tiếp tục dạy con bằng những bài học khô khan, dán nhãn đạo lý. Tôi chọn một hướng đi khác – sống cùng con, tạo tình huống và cùng con bước qua.
Không Còn Giảng Đạo Lý – Bắt Đầu Bằng Đặt Câu Hỏi Và Gợi Mở
Tôi ngừng bảo con rằng “con phải thế này”, “con nên thế kia”. Thay vào đó, tôi đặt câu hỏi:
“Nếu bạn không cho con vào nhóm chat, con sẽ nói gì mà vẫn giữ được bình tĩnh?”
“Nếu cô giáo hiểu nhầm, con có thể giải thích thế nào để không bị cho là cãi lại?”
Ban đầu con im lặng, nhưng tôi tiếp tục gợi mở, đưa ra gợi ý, và nhẹ nhàng luyện tập cùng con từng tình huống một. Không còn dạy kiểu “ra lệnh”, mà là cùng con thử – sai – sửa.
Những Mẫu Câu Đơn Giản Giúp Con Có “Lối Thoát” Trong Giao Tiếp
Tôi bắt đầu bằng những câu thật cơ bản, dễ nhớ và an toàn về mặt cảm xúc:
“Con đang khó chịu, nhưng con chưa biết nói sao.”
“Con cần thời gian để suy nghĩ thêm.”
“Con cảm thấy điều này chưa ổn, con xin góp ý một chút.”
Những câu nói tưởng chừng nhỏ bé, nhưng là chiếc “cửa thoát” đầu tiên giúp con thoát khỏi sự câm lặng và hiểu lầm. Tôi dặn con: “Không nói không có nghĩa là sai. Nhưng nếu con mãi không nói, người khác sẽ không hiểu con.” Từng chút một, con bắt đầu có phản ứng, dẫu còn vụng về, nhưng ít nhất – con đã bắt đầu học cách lên tiếng.
Bài Học Làm Cha Mẹ Từ Một Đứa Trẻ Ít Nói
Khi làm cha mẹ, ai cũng mong con mình ngoan ngoãn, lễ phép, không cãi lời. Nhưng đôi khi, sự “ngoan” ấy lại che giấu một điều khiến ta day dứt – sự im lặng kéo dài không phải là bình yên, mà là lời cầu cứu không thành tiếng.
Trẻ “Ngoan” Chưa Chắc Đã Ổn
Có những đứa trẻ không bao giờ nổi loạn, cũng chẳng làm điều gì “quá giới hạn”, nhưng lại lặng lẽ cất giấu mọi cảm xúc trong lòng. Chúng không gây rắc rối, không phản ứng mạnh, nên người lớn dễ lầm tưởng rằng chúng đang ổn. Nhưng thực tế, có thể bên trong chúng là cả một thế giới hỗn độn – những tổn thương, sự tủi thân và nỗi cô đơn bị kìm nén đến mức mất khả năng diễn đạt.
Im lặng không phải là bằng chứng cho sự ổn định. Nó chỉ có nghĩa là trẻ đang thiếu một nơi an toàn để được lắng nghe.
Giao Tiếp Không Phải Bản Năng – Mà Là Kỹ Năng Cần Được Dạy
Chúng ta dạy con đánh răng, đi xe đạp, gấp quần áo… nhưng lại thường bỏ quên việc dạy con cách nói ra suy nghĩ của mình. Không phải đứa trẻ nào sinh ra cũng biết cách phản ứng, biết nói “không”, hay biết trình bày cảm xúc đúng lúc. Giao tiếp là một kỹ năng – và nếu không được chỉ dạy, trẻ sẽ loay hoay trong im lặng.
Điều tôi học được là: dạy con biết cách nói lên suy nghĩ còn quan trọng hơn việc dạy con biết nghe lời.
Trẻ Con Chỉ Cần Cha Mẹ Không Buông Tay Khi Chúng Chưa Biết Nói
Tôi không cần con phải giỏi phản biện, không bắt con phải “ăn miếng trả miếng” với đời. Tôi chỉ mong mỗi ngày con đủ can đảm để nói một câu thật lòng – dù còn lắp bắp, dù còn chưa tròn ý. Và điều quan trọng nhất: khi con chưa biết nói, tôi sẽ ở lại, không cười cợt, không giục giã, không rời đi.
Trẻ em không cần cha mẹ hoàn hảo. Chúng cần cha mẹ kiên nhẫn đủ lâu để đợi chúng tìm ra tiếng nói của chính mình.
Làm cha mẹ, đôi khi không cần quá nhiều kỹ năng hay lý thuyết giáo dục hiện đại. Điều quan trọng nhất là ở lại bên con – không như những người lướt qua “lộ link sex” chỉ để tò mò rồi bỏ đi, mà là như người bạn đồng hành thật sự. Những đứa trẻ ít nói không phải là những đứa trẻ không cảm xúc – chỉ là các con chưa biết cách diễn đạt. Và nếu chúng ta không buông tay, chúng sẽ dần học được cách lên tiếng – cho chính mình, và cho tương lai phía trước.
Nguồn tham khảo: https://kenh14.vn/xem-phim-sex-education-toi-hot-hoang-nhan-ra-con-minh-khong-he-hien-nhu-cuc-dat-ma-dang-bi-1-van-de-ma-nhieu-dua-tre-mac-phai-215250430222718278.chn
