Trong nhiều năm, “Nuôi Em” được xem là một trong những dự án thiện nguyện tạo ảnh hưởng lớn nhất tại Việt Nam, kết nối hàng trăm nghìn nhà hảo tâm với trẻ em vùng cao thông qua những suất ăn bán trú mỗi ngày. Thế nhưng, chỉ trong một thời gian ngắn, dự án đã rơi vào tâm bão chỉ trích khi hàng loạt nghi vấn về minh bạch được cộng đồng đặt ra—từ trùng mã trẻ, sai lệch dữ liệu, đến dòng tiền quyên góp chảy vào tài khoản cá nhân. Sự việc nhanh chóng vượt khỏi phạm vi một tranh luận thông thường và trở thành cuộc đối thoại lớn về cách thức vận hành từ thiện tự phát trong bối cảnh số hóa.
Bối cảnh và lý do dự án “Nuôi Em” bị đặt nghi vấn
Dự án thiện nguyện “Nuôi Em” – từng được xem là một sáng kiến nhân văn nhằm hỗ trợ bữa trưa cho trẻ em vùng cao – đang đứng trước làn sóng tranh cãi lớn chưa từng có. Những nghi vấn liên quan đến minh bạch dữ liệu, quy trình vận hành và dòng tiền đã tạo nên sức ép mạnh mẽ từ cộng đồng nhà hảo tâm. Vụ việc bùng nổ nhanh chóng trên mạng xã hội, mở ra hàng loạt câu hỏi về nguyên tắc “một người nuôi – một em bé”, trách nhiệm giải trình, cũng như mức độ tuân thủ các quy định pháp luật trong hoạt động từ thiện của dự án.
Thông báo đóng băng tài khoản, tạm dừng huy động
Ngày 8/12, ông Hoàng Hoa Trung – sáng lập dự án “Nuôi Em” – thông báo tạm dừng toàn bộ hoạt động huy động và chính thức đóng băng tài khoản ngân hàng để phục vụ kiểm toán độc lập. Quyết định này được đưa ra sau hai ngày liên tiếp dự án bị cộng đồng phản ứng dữ dội về tính minh bạch. Trong tuyên bố, ông Trung cho biết việc tạm dừng nhằm rà soát toàn bộ quy trình vận hành, đồng thời làm rõ các thông tin gây tranh cãi liên quan đến dữ liệu trẻ em, mã số nuôi và việc trùng lặp đối tượng thụ hưởng.
“Cơn bão” chỉ trích khởi nguồn từ trường hợp mã NE03905
Ngòi nổ của làn sóng chỉ trích xuất phát từ chia sẻ của nhà hảo tâm Alexa Phan (tài khoản mạng xã hội alexaphan1204) vào ngày 6/12. Chị cho biết đã chuyển tiền nhận nuôi bé mang mã NE03905 từ tháng 8/2022, nhưng đến tháng 1/2023 hệ thống lại hiển thị một người khác đứng tên bảo trợ cho cùng em bé. Khi hỏi lại, chị chỉ nhận được lý giải rằng dự án “trôi tin nhắn” suốt hai năm, kèm theo một giấy chứng nhận có dấu hiệu bị chỉnh sửa.
Từ bài đăng này, hàng trăm “anh chị nuôi” khác bắt đầu kiểm tra thông tin và phát hiện hơn 250 mã trẻ bị trùng lặp, tức có từ 2 đến 5 người cùng đóng tiền cho một em trong một năm học. Đây là điểm khởi đầu khiến cộng đồng nghi ngờ tính minh bạch của dự án, kéo theo hàng loạt phản ánh về dữ liệu sai lệch và quy trình thiếu chuyên nghiệp.
Những cáo buộc chính từ cộng đồng nhà hảo tâm
Sau khi sự việc bùng phát, cộng đồng các nhà hảo tâm tham gia dự án “Nuôi Em” đã tập hợp nhiều phản ánh, tố cáo hướng tới những vấn đề cơ bản làm sụp đổ niềm tin: từ lỗi kỹ thuật gây trùng mã, dữ liệu trẻ bị sai lệch, hành vi giao tiếp thiếu tôn trọng của tình nguyện viên, cho đến nghi vấn quản lý dòng tiền và việc liên tục bị thúc đóng góp như “đòi nợ”. Những cáo buộc này không chỉ đến từ vài cá nhân mà nhanh chóng được nhiều người kiểm chứng và làm rõ, tạo thành một bức tranh lo ngại về tính minh bạch và trách nhiệm của dự án.
Trùng mã trẻ – một em có nhiều người nuôi
Cộng đồng phát hiện có hơn 250 mã số trẻ bị trùng lặp — nghĩa là có em nhỏ được ghi nhận có từ 2 đến 5 người cùng đóng tiền nhận nuôi trong cùng một niên khóa. Khởi nguồn từ trường hợp mã NE03905 do nhà hảo tâm Alexa Phan chia sẻ, cuộc rà soát tự phát của các “anh chị nuôi” đã hé lộ hàng loạt mã trùng, cho thấy hệ thống cấp mã hoặc quản lý dữ liệu đang gặp trục trặc nghiêm trọng. Hiện tượng trùng mã làm dấy lên câu hỏi: mỗi đồng đóng góp có thực sự đến đúng một em như cam kết “một người nuôi – một em” hay không.
Dữ liệu sai lệch về thông tin trẻ
Bên cạnh trùng mã, nhiều nhà tài trợ phản ánh thông tin về trẻ không khớp với thực tế. Ví dụ, một nhà hảo tâm cho biết em bé được ghi là 4 tuổi nhưng chỉ cao 57 cm — chiều cao ngang trẻ sơ sinh; trường hợp khác em lớp 3 chỉ cao 90 cm, tương đương trẻ 2 tuổi. Những sai lệch về tuổi, chiều cao và các chỉ số cơ bản khiến nhà tài trợ nghi ngờ quá trình thu thập, cập nhật và xác thực dữ liệu tại hiện trường, đồng thời đặt câu hỏi về mức độ giám sát chuyên môn trước khi công bố thông tin lên hệ thống.
Cách ứng xử thiếu chuyên nghiệp của tình nguyện viên
Nhiều phản ánh nêu chi tiết thái độ của một số tình nguyện viên với nhà hảo tâm thiếu tôn trọng, thậm chí có lời lẽ mang tính “thách thức” khi được đặt câu hỏi. Có người cho biết bị nhắn tin thúc giục đóng tiền với giọng điệu như “đòi nợ”; trong khi thắc mắc về thông tin trẻ hoặc mã nuôi thường phải chờ nhiều tháng mới được trả lời — điều khiến nhà tài trợ cảm thấy hụt hẫng và mất niềm tin. Ông Hoàng Hoa Trung sau đó thừa nhận có sai sót trong văn hóa ứng xử của một số tình nguyện viên.
Nghi vấn dòng tiền – quyên góp chảy vào tài khoản cá nhân
Một trong những cáo buộc nghiêm trọng là dòng tiền quyên góp không được chuyển vào quỹ pháp nhân độc lập mà vẫn chảy vào tài khoản cá nhân của người sáng lập. Dự án trên website từng thừa nhận “không có kiểm toán”, trong khi quy mô tham gia lên tới hơn 120.000 người và tổng tiền huy động được ước tính lên hàng trăm tỷ đồng. Yêu cầu minh bạch tài chính, báo cáo quyết toán và việc mở tài khoản riêng cho mục đích vận động từ thiện theo quy định pháp luật trở thành trọng tâm tranh luận của cộng đồng.
Áp lực đóng tiền “như đòi nợ”
Nhiều nhà hảo tâm phản ánh họ liên tục nhận tin nhắn, cuộc gọi nhắc đóng phí niên khóa (1.450.000 đồng/năm) với giọng điệu thúc ép. Có trường hợp vừa đóng tiền cho niên khóa mới nhưng vài tháng sau lại bị yêu cầu đóng tiếp. Tình trạng này gây cảm giác bị “hụt hẫng” và bức xúc — từ háo hức được kết nối với một em nhỏ, nhiều người giờ đây nghi ngờ việc số tiền mình gửi có thực sự phục vụ các bé hay không. Áp lực liên tục từ phía dự án là một trong những lý do khiến không ít nhà tài trợ tạm dừng hoặc rút lui khỏi chương trình.
Hệ quả trong cộng đồng người tham gia
Những tranh cãi xoay quanh tính minh bạch của dự án “Nuôi Em” không chỉ dừng lại ở mức độ dư luận, mà còn tác động trực tiếp đến trải nghiệm và cảm xúc của hàng chục nghìn nhà hảo tâm đã đồng hành nhiều năm. Khi niềm tin bị lung lay bởi các cáo buộc trùng mã, dữ liệu sai lệch và nghi vấn dòng tiền, cộng đồng người tham gia rơi vào trạng thái bất ổn.
Nhiều người bắt đầu rà soát lại thông tin, đối chiếu lịch sử đóng góp và liên hệ với dự án để xác minh, nhưng phần lớn đều cho biết họ gặp khó khăn trong việc nhận phản hồi rõ ràng. Điều này tạo thành làn sóng lo ngại lan rộng, khiến mối liên kết tình cảm giữa nhà tài trợ và các em nhỏ vốn được xây dựng từ sự tin tưởng bị ảnh hưởng nặng nề.
Mất kết nối, đổi mã nuôi liên tục
Không ít nhà hảo tâm cho biết họ không còn nắm rõ mình đang nuôi em nào do mã nuôi bị thay đổi nhiều lần mà không có giải thích cụ thể. Một số trường hợp chia sẻ rằng liên hệ với dự án để xác nhận thông tin nhưng không được phản hồi kịp thời, dẫn đến việc mất hoàn toàn kết nối với trẻ. Việc đổi mã liên tục khiến người tài trợ – vốn mong muốn theo dõi sự trưởng thành của một em bé đúng nghĩa – cảm thấy thất vọng vì không còn sự gắn bó lâu dài mà mô hình “một người nuôi một em” đã hứa hẹn.
Tâm lý hoang mang về minh bạch tài chính
Sau những phản ánh về trùng mã và dữ liệu thiếu nhất quán, nghi vấn tài chính trở thành nguyên nhân khiến nhiều người lo lắng nhất. Những câu chuyện về việc bị thúc đóng tiền nhiều lần trong cùng một niên khóa, cùng với thông tin dự án không có kiểm toán và sử dụng tài khoản cá nhân của người sáng lập để nhận tiền, khiến nhà hảo tâm nghi ngờ việc số tiền họ đóng liệu có được phân phối đúng mục đích hay không. Cảm giác hoang mang này lan rộng nhanh chóng, dẫn đến tình trạng nhiều người tạm dừng đóng góp, chờ lời giải thích minh bạch trước khi tiếp tục đồng hành.
Lịch sử và quy mô phát triển của dự án
Dự án “Nuôi Em” từng được xem là một trong những mô hình thiện nguyện tạo ra ảnh hưởng tích cực nhất cho trẻ em vùng cao trong suốt một thập kỷ. Từ một nhóm nhỏ hỗ trợ vài chục em nhỏ ở miền núi, dự án dần mở rộng nhờ phương thức kết nối trực tiếp giữa nhà hảo tâm và trẻ thụ hưởng. Sự chuyển đổi mô hình, ứng dụng công nghệ và chiến lược truyền thông đã giúp “Nuôi Em” bùng nổ về quy mô, đạt đến con số hơn 120.000 người tham gia. Tuy nhiên, đi kèm với sự phát triển nhanh chóng là những vấn đề trong quản lý, đối chiếu dữ liệu và minh bạch tài chính – các yếu tố đang khiến cộng đồng đặt nhiều câu hỏi ở thời điểm hiện tại.
Khởi nguồn năm 2014 và thay đổi mô hình năm 2018
Dự án được khởi xướng vào năm 2014 bởi ông Hoàng Hoa Trung cùng nhóm thiện nguyện Ánh sáng núi rừng. Trong bốn năm đầu, “Nuôi Em” chỉ tập trung hỗ trợ bữa cơm trưa cho một số em nhỏ vùng cao. Đến năm 2018, dự án chuyển sang mô hình mới mang tên “Một người nuôi một em”, áp dụng công nghệ để cấp mã định danh cho từng trẻ, cập nhật hình ảnh và thông tin định kỳ. Sự thay đổi này trở thành cú hích lớn, giúp dự án lan rộng, tiếp cận được hàng nghìn nhà hảo tâm trong và ngoài nước.
Cơ chế đóng góp và cách thức hỗ trợ
Theo mô hình vận hành, mỗi “anh chị nuôi” đóng 1.450.000 đồng cho mỗi năm học. Trong đó, 1.350.000 đồng được dùng cho tiền ăn hằng tháng của trẻ (150.000 đồng/tháng trong 9 tháng học), còn 100.000 đồng dành cho cơ sở vật chất. Trẻ thụ hưởng là học sinh mầm non đến lớp 12 tại các vùng sâu, vùng xa chưa được Nhà nước hỗ trợ hoặc được hỗ trợ với mức thấp. Dự án giải ngân theo chu kỳ 2–3 tháng; tiền được chuyển về trường học và chi trả cho đơn vị cung ứng thực phẩm theo hình thức chuyển khoản để đảm bảo có hóa đơn, chứng từ hợp lệ.
Kỷ lục hơn 120.000 “anh chị nuôi” năm 2025–2026
Niên khóa 2025–2026 đánh dấu cột mốc kỷ lục của dự án với hơn 120.000 người tham gia, phủ sóng hỗ trợ hơn 900 xã khó khăn nhất ở Điện Biên, Hà Giang, Cao Bằng, Đắk Lắk, Gia Lai… Đây là mức tăng trưởng chưa từng có, thể hiện sức lan tỏa mạnh mẽ của chương trình. Tuy nhiên chính sự phát triển quá nhanh này được cho là một trong những nguyên nhân khiến những sai sót về dữ liệu, quy trình vận hành và giám sát nội bộ trở nên nghiêm trọng hơn.
Các giải thưởng của sáng lập Hoàng Hoa Trung
Nhờ đóng góp trong hoạt động thiện nguyện, ông Hoàng Hoa Trung – người sáng lập dự án – đã nhận nhiều giải thưởng danh giá như: Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu (2019), Forbes Vietnam 30 Under 30 (2020), Thanh niên tình nguyện ASEAN mở rộng năm 2022, Giải thưởng Tình nguyện Quốc gia (2017)… Đây từng là những ghi nhận quan trọng cho nỗ lực bền bỉ của ông trong việc mang bữa ăn đến với trẻ em vùng cao suốt nhiều năm.
Phản hồi của ông Hoàng Hoa Trung trước hoài nghi
Trước làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ cộng đồng nhà hảo tâm, ông Hoàng Hoa Trung – sáng lập dự án “Nuôi Em” – đã lên tiếng trấn an dư luận và đưa ra các giải thích xoay quanh những nghi vấn đang gây tranh cãi. Ông thừa nhận dự án phát triển quá nhanh trong thời gian ngắn, dẫn đến nhiều hạn chế trong vận hành và giao tiếp. Những phản hồi này được đưa ra nhằm làm rõ trách nhiệm, cam kết rà soát toàn diện và khôi phục niềm tin từ những người đã đồng hành cùng chương trình.
Thừa nhận sai sót về thái độ tình nguyện viên
Ông Trung thẳng thắn thừa nhận có tình nguyện viên đã ứng xử thiếu chuyên nghiệp khi trao đổi với nhà hảo tâm, thậm chí có thái độ “như đòi nợ” hoặc phản hồi theo hướng thách thức người đóng góp. Ông cho rằng đây là lỗi thuộc về văn hóa làm việc nội bộ, đồng thời cam kết sẽ xem xét, chấn chỉnh và xây dựng lại quy trình giao tiếp để đảm bảo sự tôn trọng và minh bạch trong mọi tương tác.
Giải thích về tài khoản cá nhân nhận tiền
Trước nghi vấn về dòng tiền chảy vào tài khoản cá nhân, ông Trung cho biết tài khoản ngân hàng dùng cho việc nhận đóng góp là tài khoản riêng biệt, chỉ dành cho hoạt động thiện nguyện từ năm 2018, hoàn toàn tách khỏi chi tiêu cá nhân. Ông chia sẻ rằng chi phí vận hành dự án đến từ lãi suất ngân hàng của khoản tiền chưa giải ngân cùng với sự hỗ trợ riêng của các mạnh thường quân dành cho công tác tổ chức, không sử dụng nguồn đóng góp của “anh chị nuôi”.
Khẳng định chưa từng ghi nhận trùng mã trước 6/12
Liên quan đến nghi vấn trùng mã trẻ – vấn đề gây bức xúc lớn nhất – ông Hoàng Hoa Trung khẳng định trước ngày 6/12 dự án chưa từng ghi nhận trường hợp nào. Hiện toàn bộ dữ liệu đang được rà soát để xác định nguyên nhân và tìm ra câu trả lời chính xác nhất cho cộng đồng. Ông cam kết sẽ công bố kết quả minh bạch sau khi kiểm toán và kiểm tra hệ thống hoàn tất.
Góc nhìn pháp lý về vấn đề minh bạch
Khi các tranh cãi xoay quanh dự án “Nuôi Em” bùng lên, nhiều ý kiến từ cộng đồng mạng và các chuyên gia đã chuyển hướng sang góc nhìn pháp lý – một yếu tố then chốt để xác định mức độ minh bạch, trách nhiệm giải trình và các nghĩa vụ bắt buộc của cá nhân hoặc tổ chức đứng ra vận động từ thiện. Những quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam là nền tảng để đánh giá xem một mô hình thiện nguyện tự phát có đáp ứng đúng chuẩn mực hay không.
Yêu cầu pháp luật dành cho cá nhân vận động từ thiện
Theo quy định, cá nhân kêu gọi quyên góp phải chịu trách nhiệm toàn diện về tính trung thực của lời kêu gọi, mục đích sử dụng tiền và kết quả giải ngân. Người đứng ra vận động cần đảm bảo rằng toàn bộ quá trình tiếp nhận – phân phối – báo cáo đều dựa trên sự tự nguyện, rõ ràng và không gây nhầm lẫn đối với người đóng góp. Những hành vi như công bố sai thông tin, không công khai kết quả hoặc sử dụng sai mục đích có thể bị xử lý tùy mức độ.
Quy định về tài khoản, sổ sách và công khai quyết toán
Một yếu tố quan trọng được nhắc đến nhiều nhất là việc sử dụng tài khoản cá nhân để nhận tiền quyên góp. Pháp luật hiện nay cho phép cá nhân tiếp nhận vào tài khoản riêng, tuy nhiên yêu cầu phải mở sổ ghi chép, lưu trữ đầy đủ hóa đơn – chứng từ, và công khai minh bạch toàn bộ dòng tiền. Việc báo cáo cần kịp thời, dễ kiểm tra và có đối chiếu rõ ràng để tránh rủi ro thất thoát hoặc nghi ngờ trục lợi.
Nhận định của chuyên gia từ nền tảng Givenow
Một chuyên gia từ nền tảng gây quỹ Givenow cho biết: dù thiện nguyện xuất phát từ lòng tốt, song việc vận hành luôn cần tuân thủ “bộ ba nguyên tắc” gồm minh bạch dòng tiền, chuẩn hóa dữ liệu và công khai báo cáo định kỳ. Việc thiếu quy trình quản trị, không kiểm soát mã trẻ hoặc sử dụng tài khoản cá nhân không giải trình rõ ràng đều khiến mô hình dễ rơi vào khủng hoảng niềm tin – giống như những gì dự án “Nuôi Em” đang đối mặt.
Tác động đến điểm trường và trẻ em thụ hưởng
Bên cạnh những tranh cãi xoay quanh tính minh bạch, hệ quả quan trọng nhất của khủng hoảng dự án “Nuôi Em” chính là tác động trực tiếp đến các điểm trường vùng cao và những em nhỏ đang nhận suất ăn từ chương trình. Đối với nhiều nơi, đây không chỉ là nguồn hỗ trợ thêm mà là phần thiết yếu để duy trì bữa ăn đủ chất và giúp trẻ có động lực đến lớp mỗi ngày.
Nhu cầu dinh dưỡng vượt mức hỗ trợ của Nhà nước
Ở nhiều điểm trường miền núi, mức hỗ trợ theo chính sách Nhà nước thường không đủ để bảo đảm một suất ăn hoàn chỉnh. Các giáo viên chia sẻ rằng chi phí thực tế để chuẩn bị bữa ăn đủ chất dinh dưỡng vượt xa mức ngân sách được cấp. Vì vậy, khoản đóng góp từ “Nuôi Em” đóng vai trò bù đắp phần thiếu hụt và giúp trẻ có những bữa ăn ổn định hơn.
Cách điểm trường phối hợp và kiểm soát nguồn tiền
Trong quá trình triển khai, các điểm trường thường phối hợp thông qua danh sách trẻ, xác nhận số tiền nhận được và đối chiếu định kỳ với phía dự án. Một số nơi lập sổ theo dõi, báo cáo bằng hình ảnh hoặc hóa đơn mua thực phẩm để đảm bảo các khoản hỗ trợ được sử dụng đúng mục đích. Tuy vậy, nhiều giáo viên cũng thừa nhận rằng việc này phụ thuộc lớn vào uy tín và quy trình của tổ chức vận hành dự án.
Nguy cơ suất ăn bị cắt giảm nếu dự án dừng hoạt động
Nếu “Nuôi Em” bị dừng hoặc đóng băng kéo dài, nhiều điểm trường lo ngại rằng suất ăn của học sinh sẽ bị giảm chất lượng hoặc thậm chí bị cắt hẳn. Điều này có thể kéo theo hệ lụy khiến trẻ bỏ bữa, giảm hào hứng đến lớp và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cũng như khả năng duy trì sĩ số. Với những nơi vốn đã thiếu thốn, sự thiếu hụt nguồn hỗ trợ bất ngờ sẽ tạo ra áp lực lớn lên cả nhà trường lẫn phụ huynh.
Những tranh cãi xoay quanh dự án “Nuôi Em” không chỉ phản ánh kỳ vọng về sự minh bạch trong hoạt động thiện nguyện, mà còn chỉ ra những lỗ hổng lớn trong cách vận hành các mô hình cộng đồng tự phát. Dù phía sáng lập đã lên tiếng thừa nhận một số sai sót và cam kết rà soát, khủng hoảng niềm tin đã tạo nên tác động sâu rộng đối với nhà hảo tâm, tình nguyện viên và đặc biệt là các điểm trường đang phụ thuộc vào nguồn hỗ trợ.
Nhìn lại sự việc, đây không chỉ là câu chuyện của một dự án, mà là lời nhắc nhở về sự cần thiết của quy trình quản trị, công khai dữ liệu và chuẩn hóa dòng tiền trong mọi hình thức gây quỹ. Chỉ khi những chuẩn mực ấy được thiết lập và duy trì, hoạt động thiện nguyện mới có thể phát triển bền vững và giữ được trọn vẹn giá trị nhân văn của mình.
